Wat is Vrijmetselarij?

Een definitie van Vrijmetselarij

1. De Vrijmetselarij is een universeel genootschap met als oogmerk:
   • de broederlijkheid onder alle mensen;
   • de vervolmaking van de mens;
   • de vooruitgang van de mensheid;
   • de Vrijmetselarij aanvaardt geen enkele discriminatie onder de mensen.
2. Het werk van de Vrijmetselarij rust op de inwijdingsarbeid van haar leden. De inwijding gebeurt in traditionele rituelen met symbolen, en is gebaseerd op broederliefde. Vrijmetselaars interpreteren deze symbolen vrij. Deze inwijding gebeurt in Loges.
3. De Vrijmetselarij stelt geen grenzen aan het zoeken naar waarheid.
   Zij waarborgt aan al haar leden de volledige vrijheid van denken en overtuiging.
   Vrijmetselaars onthouden zich in de Loge van elke polemiek, in het bijzonder van politieke of godsdienstige aard.

Wat is de symbolische methode?

De menselijke geest gebruikt veel zinnebeelden, dat zijn beelden of voorwerpen die naar een andere vaak niet-aanschouwelijke werkelijkheid verwijst zoals de duif voor de vrede. of de palm voor overwinning. Zo ontstaat beeldspraak.

Om de symbolische methode in de vrijmetselarij te begrijpen moeten we het onderscheid maken tussen allegorie en symbool.

Een allegorie, zoals vrouwe justitia, wil een bestaand idee meedelen. Zo staat het zwaard voor de te nemen beslissing, de weegschaal voor de afweging van de argumenten, de blinddoek voor de onpartijdigheid…
Symbolen daarentegen hebben geen vastgelegde betekenis. Zij genereren gevoelens en gedachten, en deze hangen af van de persoon en het moment. Zo zou iemand hetzelfde zinnebeeld kunnen interpreteren als “Wie te veel mensen en hun daden tegen elkaar afweegt is blind voor het unieke in de mens en zal daardoor mensen ongewenst kwetsen”. Door symbolen hun evocatief werk te laten doen wordt een mens zich meer bewust van wat er in zich in zijn dieptes afspeelt zoals verlangens, angsten, waarden en overtuigingen. De mens wordt zo ook gevoeliger voor wat het is om mens te zijn in het algemeen, en voor wat zich in de medemens afspeelt.

De symbolische methode bezorgt dus de mens een grotere zelfkennis. Deze zelfkennis laat de mens toe om bewuster keuzes te maken in het leven, en dus te werken aan de eigen vervolmaking. Die vervolmaking kan op verschillende vlakken liggen:

• ethisch: welke handelingen zijn goed of kwaad voor de medemens, de maatschappij, de natuur…?
• psychologisch: wat drijft mij? wat wil ik eigenlijk? hoe wordt ik een geïntegreerde persoonlijkheid?
• filosofisch: wat is de mens? wat is de zin van het bestaan?
• spiritualiteit: van welke grotere gehelen ben ik een deel? De natuur? Het universum? God? Hoe ervaar ik het? Hoe verbind ik mij er mee?

De Vrijmetselarij heeft geen doctrine en zeker geen dogma’s. De symbolische methode is dus een persoonlijke weg. Ze heeft zin wanneer iemand bewust zoekend is in het leven. Dat kan uit natuurlijke nieuwsgierigheid, naar aanleiding van een intense persoonlijke ervaring, of van een existentiële crisis waar men zingevingvragen stelt… De Vrijmetselarij is voor alle duidelijkheid geen therapeutische zelfhulpgroep.

Veel zelfde symbolen worden zowel gebruikt in de Loge als in religies. Maar in de Loge worden ze gebruikt in een ritueel gericht op de persoonlijke zoektocht vanuit de diepte van zijn wezen.

De Vrijmetselarij is dus vooral een methode. Ze is dus geen systeem want ze heeft geen voorschriften. Ze is evenmin een religie want ze heeft geen heilsleer. En ze is geen godsdienst want ze heeft geen (eigen) god, laat staan een god om te dienen.

Welke symboliek gebruikt de vrijmetselarij?

De Vrijmetselarij gebruikt veel symbolen die al van oudsher in verschillende culturen voorkomen, zoals de vier elementen, sterren en planeten, geometrische figuren… Specifiek is wel de bouwsymboliek, met bv. de alom gekende passer en winkelhaak. Passer en winkelhaak geven aanleiding tot interpretaties als – de evolutie van de mens van het materiële naar het geestelijke – de spanning tussen rigiditeit en flexibiliteit – aangeleerde kennis en eigen creativiteit ….

Daarnaast is ook het overvloedig gebruik van lichtsymboliek typisch voor de Vrijmetselarij.

Naarmate de arbeid van de Vrijmetselaar vordert worden de symbolen de beelden die meer zeggen dan duizend woorden over de persoonlijke opvattingen van de Vrijmetselaar, een spiegel van zijn ziel, hart en geest.

Wat zijn rituelen? Wat is het geheim?

De visuele en de materiële voorstelling van symbolen leent zich zeer goed tot persoonlijke meditatie waarbij gedachten in de diepte dringen.
In een ritueel komen symbolen tot leven in symbolische handelingen. Een ritueel dat samen uitgevoerd wordt werkt op alle zintuigen, en leent zich goed om op de gevoelens, het hart en de intuïtie in te werken.
Maar hoe het werkt en wat het teweeg brengt is bij elk verschillend. Het is ook moeilijk mededeelbaar in woorden. Want indien het wel makkelijk in woorden was mee te delen, dan zou heel de symbolische methode overbodig zijn. Precies het moeilijk mededeelbare van de persoonlijke ervaring is de ware en enige betekenis van het zo vaak verkeerd begrepen maçonniek geheim. (Zie ook: Waarom is de Vrijmetselarij discreet?)

Wat is de rol van de broederlijkheid?

Broederlijkheid betekent o.a. het verbonden zijn in de zoektocht wat het is om mens te zijn, en elkaar steunen en helpen om een menswaardig bestaan op te bouwen en te leiden. Het is het samen kind zijn van het heelal. Daarom erkennen Vrijmetselaars elkaar als broeders. De broeders geven elkaar de steun om in volle vertrouwen het eenzame pad te gaan van de zelfkennis in de onbekende diepte. Tezelfdertijd breng elk zijn eigen kennis, inzichten en ervaring mee Broederlijkheid is niet te verwarren met vriendschap. Vrijmetselaars hebben elk eigen overtuigingen, en zijn dus niet gelijk gestemd, willen dat ook niet zijn, en willen niet dat iemand in hun naam spreekt. Maar de vrijmetselarij is wel een plaats waar er prachtige vriendschappen tussen broeders ontstaan.

Wat is initiatie of inwijding?

De inwijding is de eerste keer dat men een ritueel meemaakt waarin symbolen geëvoceerd en meegedeeld worden. Dit is tezelfdertijd een initiatie (van het Latijn initium, begin), d.w.z. dat men aan de symbolische arbeid kan beginnen. De symbolen en rituelen zijn gegroepeerd in drie graden: leerling, gezel en meester. In elke graad neemt de symbolische bagage toe.

Wat is een Loge of Werkplaats?

Een individuele Vrijmetselaar is lid van een Loge. Dit is een groep van vrijmetselaars die samen de rituelen en de andere activiteiten uitvoeren. Loges zijn geografisch gespreid, en in de grotere steden zijn er meerdere Loges. Ze komen meerdere keren per maand samen, en tellen 30 à 200 leden. (Zie ook: Waar zijn er Loges van de Grootloge van België?)

Welke andere maçonnieke activiteiten zijn er?

Naast de initiaties zijn er ook andere activiteiten zoals

• voordrachten die Broeders geven over ethische, psychologische, esthetische, culturele, filosofische, spirituele, maatschappelijke… thema’s. Deze voordrachten zijn in eerste instantie de vrucht van persoonlijke arbeid en ervaringen van de Broeder die hij deelt met zijn medebroeder. Het zijn dus geen afstandelijke academische referaten, waarvoor universiteiten en hogescholen meer geschikt zijn. In een voordracht komen ook andere uitdrukkingsvormen voor dan een gewone tekst : muziek, gedichten, zang, visuele projecties… kortom, al wat helpt om eigen inzichten, gevoelens, voorkeuren en stemmingen weer te geven.(zie ook: Waarover gaan de voordrachten in de Grootloge van België?)
• studieloges, waar nieuwe broeders leren over de symbolen en rituelen, waar men persoonlijke inzichten uitwisselt
• culturele uitstappen

Wat is de universele broederlijkheid en de vooruitgang van de mensheid?

De broederlijkheid is niet alleen wat vrijmetselaars bindt en hun arbeid ondersteunt. Tezelfdertijd streven vrijmetselaars er ook naar dat alle mensen ooit broeders moge worden, met andere woorden dat mensen elkaar helpen om hun menswaardigheid te verhogen. Dit omvat het bouwen van bruggen tussen mensen van verschillende gezindheid die elkaar anders misschien nooit zouden ontmoet hebben. Maçonnieke tolerantie is dus een actieve houding om van elkaar te leren, en dus zeker geen vorm van apartheid waar andere opinies passief gedoogd worden.
Maçonnieke broederlijkheid betekent niet dat iedereen Vrijmetselaar moet worden! Vrijmetselarij is immers vooral een methode, deze kan iemand al dan niet liggen.
De Vrijmetselarij definieert niet wat de vooruitgang der mensheid inhoudt. Ook dat is het voorwerp van de arbeid van de vrijmetselaar.

We kunnen hier herinneren aan het devies van Willem de Zwijger:

Het is niet nodig te hopen om te ondernemen, noch te slagen om te volharden

Precies omdat elke vrijmetselaar een eigen invulling geeft van de vooruitgang der mensheid is de Vrijmetselarij zelf geen forum dat maatschappelijke actie voert. Het is aan de vrijmetselaars om zich te verenigen met andere mensen van goede wil om concrete acties te voeren rond materieel welzijn, onderwijs, gezondheid, ontvoogding, democratie, mensenrechten… Deze lijst is ver van volledig.

De dagelijkse professionele arbeid is voor de Vrijmetselaar een evidente plaats om aan de vooruitgang van de mensheid te werken. Het is immers in het dagelijkse dat de mens zijn eigen zinvolheid en vrijheid kan beleven, het bewijs leveren van zijn integratie, van zijn eenheid en van zijn liefde tot de medemens, nl. door steeds hogere verplichtingen jegens de Mensheid op zich te nemen. Welke hogere verplichtingen men op zich neemt hangt af van de persoonlijkheid. Deze zullen verschillen van individu tot individu, naargelang van zijn geestelijke inzichten en verantwoordelijkheidsbesef.

Een zeer korte geschiedenis van de Vrijmetselarij

De juiste geschiedenis van de Vrijmetselarij is (nog) niet helemaal gekend.

Maar het is veilig te stellen dat de tijdsgeest van de Renaissance een gunstige voedingsbodem was waarin een aantal stromingen elkaar bevruchtten:

• hernieuwde belangstelling voor kennis van de oudheid, in het bijzonder wat de filosofie en de architectuur betreft;
• opleving van de kunsten, en de fascinatie voor allegorieën;
• interesse voor alternatieve denkrichtingen zoals alchemie, hermetiek…;
• interesse voor wetenschap en wetenschappelijk onderzoek;
• interesse voor de studie van de bijbel als de authentieke bron van het geloof van het christendom.

Zie verder:
De geschiedenis van de Grootloge van België
De Vrijmetselarij en de Katholieke Kerk

Het Belgisch Museum van de Vrijmetselarij

Meer lezen over Vrijmetselarij

Als basiswerk raden we aan:

• EN BEWAAR HET GEHEIM
• KAPPEN AAN DE RUWE STEEN – De vrijmetselarij als spiegel van de maatschappij